Бала құқықтары туралы конвенция – бұл халықаралық құқықтық құжат, балалардың құқықтарын қорғау және олардың әл-ауқатын қамтамасыз ету мақсатында жасалған. Қазақстан Республикасы бұл конвенцияны 1994 жылы ратификациялап, өзіне бірқатар міндеттемелер алды. Бұл мақалада біз Конвенцияның негізгі қағидаттарын, Қазақстандағы оның жүзеге асырылуын және балалардың құқықтарын қорғау саласындағы басты мәселелерді қарастырамыз.
Конвенцияның негізгі қағидаттары
Бала құқықтары туралы конвенция 1989 жылы БҰҰ-ның Бас Ассамблеясында қабылданды. Құжаттың басты мақсаттары:
- Бала өмір сүруге және дамуға құқылы.
- Баланың ең жақсы мүдделері басты назарда болуы керек.
- Барлық балалар тең құқылы және кемсітусіз қорғалуы тиіс.
- Баланың көзқарасы ескерілуі тиіс.
Конвенцияда баланың құқықтарына байланысты 54 бап бар, олардың ішінде білім алуға, денсаулық сақтауға, отбасында өмір сүруге және зорлық-зомбылықтан қорғауға арналған баптар ерекше маңызға ие.
Қазақстанда Конвенцияның жүзеге асырылуы
Қазақстан Бала құқықтары туралы конвенцияны ратификациялағаннан кейін, балалардың құқықтарын қорғауға бағытталған бірқатар заңнамалық және институционалдық шараларды жүзеге асырды.
1. Заңнамалық база
Қазақстанда балалардың құқықтарын қорғау үшін келесі құжаттар қабылданды:
- “Баланың құқықтары туралы” заң (2002 ж.);
- “Отбасы және неке туралы” кодекс;
- Білім беру және денсаулық сақтау саласындағы заңдар.
2. Институционалдық қолдау
- Қазақстанда бала құқықтарын қорғау бойынша арнайы омбудсмен институты жұмыс істейді.
- ЮНИСЕФ және басқа халықаралық ұйымдармен тығыз ынтымақтастық орнатылған.
3. Білім беру және денсаулық сақтау
Қазақстанда балалардың тегін мектептік білім алу құқығы заңмен бекітілген. Сондай-ақ, денсаулық сақтау саласында ана мен балаға тегін медициналық көмек көрсетіледі.
Балалар құқығын қорғау саласындағы өзекті мәселелер
Кейбір жетістіктерге қарамастан, Қазақстанда балалар құқықтарын қорғау саласында бірқатар мәселелер сақталуда:
- Балаларға қарсы зорлық-зомбылық.
Отбасылық зорлық-зомбылық және мектептегі буллинг балаларға қауіп төндіруде. - Ауылды жерлердегі балалардың білімге қолжетімділігі.
Қалалық және ауылдық мектептер арасындағы айырмашылық сапалы білім алуға кедергі келтіреді. - Балалар үйінің жағдайы.
Балалар үйлеріндегі тәрбиеленушілердің қоғамға бейімделуі үшін қосымша шаралар қажет.
Халықаралық ұйымдардың рөлі
ЮНИСЕФ пен БҰҰ Қазақстанда балалардың құқықтарын қорғауда маңызды рөл атқарады. Олар арнайы бағдарламалар арқылы білім беру, денсаулық сақтау және балаларды қорғау салаларында қолдау көрсетуде.
Балалар құқықтарын қорғауға қоғамның қатысуы
Балалардың құқықтарын қорғау тек мемлекеттің міндеті емес. Бұл – бүкіл қоғамның жауапкершілігі. Ата-аналар, мұғалімдер, үкіметтік емес ұйымдар балалардың құқықтарын қорғауға белсенді қатысуы керек. Әлеуметтік желілер мен ақпараттық науқандар да балалардың құқықтарын түсіндіру мен қорғауға ықпал етеді.
Қорытынды
Бала құқықтары туралы конвенция Қазақстанда балалардың әл-ауқатын жақсарту үшін маңызды құқықтық негіз болып табылады. Дегенмен, бұл бағытта әлі де шешуді қажет ететін мәселелер бар. Әрбір бала өз құқықтарының қорғалатынына және қоғамның қолдауына сенімді болуы тиіс.
Конвенцияның қағидаттарын толық жүзеге асыру – бұл тек мемлекеттік органдардың емес, бүкіл қоғамның ортақ мақсаты.
